asili yetu

IDHAA YA KISWAHILI / Asili ya Afrika

Nelson Mandela, baba wa demokrasia Afrika

Nelson Mandela ni moja kati ya wapigania uhuru nguli wanaopendwa Afrika. Alitumikia kifungo cha miaka 27 jela, lakini baadae alikuwa ni alama ya mapambano ya kudai uhuru wa nchi hiyo. Alisaidia kuiongoza nchi yake, kutoka kwenye siasa za ubaguzi wa rangi kuwa za kidemokrasia, na baadaye kuwa Rais wa kwanza mweusi wa Afrika ya kusini. Anakumbukwa kama mfano wa kuigwa, unyenyekevu, na huruma zake.  

Kutana na Siti binti Saad

Siti Binti Saad kutoka kisiwa cha Unguja, Zanzibar, aliivunja miko ya Taarab na akawa mwanamke wa kwanza ambaye hajasoma kuimba mtindo huo wa muziki kwa Lugha ya Kiswahili.  

Mfahamu Patrice Lumumba

Unamfahamu kwa kiasi gani Patrice Lumumba? Tunamuangazia mwanaharakati huyo aliyekuwa maarufu na hadi leo jina lake limezidi kuwa maarufu. 

Tazama vidio 01:50

Mfahamu mfalme Haile Selassie wa Ethiopia

Jua historia ya Haile Selassie Mwanamfalme kijana RasTafari Makonnen aliyevikwa taji la mfalme Haile Selassie mwaka 1930.  

Vidio zaidi

Ngungunyane: mfalme dhidi ya utawala wa Kireno

Malkia Muhumuza - aliyepambana na ukoloni

Mwanamapinduzi Thomas Sankara

Njinga Mbande - Shujaa wa kidiplomasia

Mtambue Sundiata Keita

Yaa Nana Asantewaa - Malkia wa vita

Mfahamu mfalme Haile Selassie wa Ethiopia

Kutana na Josina Machel mpigania uhuru wa Msumbiji

Josina Machel ni mwanamke aliethubutu kuinua silaha dhidi ya utawala wa kikoloni wa Kireno. Aliwahamasisha wanawake wengine pamoja na wanaume kuingia vitani kudai uhuru katika eneo lijulikanalo sasa kama Msumbiji. 

Mjue shujaa wa Namibia Hendrik Witbooi

Hendrik Witbooi ni shujaa anaeheshimiwa nchini Namibia kwa kuliongoza kundi la watu walioitwa Nama kupigana na Wakoloni wa Ujerumani.  

Charlotte Maxeke, alipambana haswa na ubaguzi wa rangi

Kutana na Charlotte Maxeke, mwanamke wa kwanza mweusi wa Afrika Kusini kuhitimu chuo kikuu. Aliwaongoza wanawake katika maandamano dhidi ya matabaka. Baadae alianzisha chama cha kwanza cha wanawake nchini Afrika Kusini. Fuatilia historia yake katika mfululizo wa Makala za Asili ya Afrika.  

Tazama vidio 01:23

Kutana na Malkia wa Sheba

Malkia wa Sheba ambaye pia anajulikana Makeda ni kitovu cha mithiolojia nchini Ethiopia.  

Vidio zaidi

Kutana na Malkia wa Sheba

Bayajida - baba wa kabila la Hausa

Mtambue Dinknesh

Kutana na Mwalimu Julius Nyerere

Kutana na Cheikh Diop, mwanasayansi wa Kiafrika

Mjue Kinjekitile Ngwale

Unamfahamu Kwame Nkrumah?

Umesikia nini kumhusu Ahmed Baba

Timbuktu uliposhambuliwa, na kudhibitiwa na Sultani wa Morocco, Ahmed Baba alipelekwa Marrakesh ambapo aliruhusiwa kufundisha na kuandika. Ametunga zaidi ya vitabu 50.  

Mwanasiasa wa kwanza wa kike Nigeria, Margaret Ekpo.

Mwanaharakati huyo wa kike na mwanasiasa Nigeria, Margaret Ekpo alisaidia kubadilisha sura ya siasa za Nigeria. Alikuwa mwenye nguvu. Alikuwa mzungumzaji. Aliwapa wanawake msukumo. Hii hapa hadithi yake  

Kutana na Mwanamfalme Louis Rwagasore

Mwanamfalme Louis Rwagasore ni miongoni mwa watu waliopigania uhuru barani Afrika na ambao hawajulikani sana. Alifanikiwa kuiongoza Burundi hadi uhuru kwa njia ya amani.  

Kutana na Sarah Baartman

Kutana na Sarah Baartman kutoka mjini Cape Town Afrika Kusini mwaka 1810. Mwanamke mdogo wa Khoikhoi aliyefanya kazi katika nyumba ya "mtu huru mweusi". Alitumikishwa kama mnyama na kuwa muhanga wa ubaguzi wa kisayansi. Alikufa akiwa maskini katika umri wa miaka 55. Kwa zaidi ya karne wageni wa makumbusho ya taifa ya Ufaransa, waliutizama ubongo wake, mifupa na viungo vya uzazi.  

Mjue Amilcar Cabral na vuguvugu la ukombozi wa Guinea Bissau na Cape Verde

Akiibuka kutoka kundi la wapigania uhuru wa Afrika, Amilcar Cabral ameiongoza Guinee Bissau na Cape Verde kuelekea uhuru kutoka watawala wa kikoloni wa Ureno. Lakini aliuliwa kabla ya kulifikia lengo lake.  

Wazimbabwe wapiga kura katika uchaguzi wa kihistoria

Wazimbabwe wanapiga kura katika uchaguzi wao wa kwanza bila jina la Robert Mugabe kuwa kwenye karatasi za kupigia kura. Ni uchaguzi ambao huenda ukaifanya nchi hiyo kutambuliwa zaidi kimataifa na kuimarisha uwekezaji

Karibu watu milioni 5.5 wamesajiliwa kupiga kura katika taifa hilo la Kusini mwa Afrika ambalo lina shauku kubwa ya kuona mabadiliko baada ya mkwamo wa kiuchumi na kisiasa wakati wa utawala wa karibu miongo minne wa Mugabe mwenye umri wa miaka 94. Maelfu ya waangalizi wa uchaguzi wamesambazwa kote nchini humo kuuangalia mchakato huo ambao upinzani unasema unaupendelea upande wa serikali licha ya kuhakikishiwa na tume ya uchaguzi kuwa utakuwa wa kuaminika.
Wagombea wawili wakuu ni Rais Emmerson Mnangagwa mwenye umri wa miaka 75, na ambaye alikuwa makamu wa rais aliyechukua usukani baada ya Mugabe kujiuzulu chini ya shinikizo la kijeshi mwaka jana, na Nelson Chamisa mwenye umri wa miaka 40, wakili na mhubiri ambaye alichukua uongozi wa chama kikuu cha upinzani Movevement for Democratic Change – MDC miezi michache iliyopita baada ya kifo cha kiongozi wake Morgan Tsvangirai. Tume ya uchaguzi imesema itatoa matokeo baada ya siku tano. Chamisa amepiga kura yake akisema kuwa ana uhakika wa kupata ushindi.

Zimbabwe inakabiliwa na matatizo ya kiuchumi

Zaidi ya wagombea 20 na karibu vyama vya kisiasa 130 vinashiriki katika uchaguzi huo. Kama hakuna mgombea wa urais atakayepata asilimia 50 ya kura, basi duru ya pili itaandaliwa Septemba 8. Ni uchaguzi wa kwanza kuandaliwa bila Mugabe aliyekiongoza chama cha ZANU PF kuingia madarakani katika uchaguzi wakati nchi hiyo ilipopata uhuru kutoka kwa utawala wa Waingereza mwaka wa 1980 na akaongoza kwa miaka 37. Akizungumza katika makazi yake mjini Harare jana, Mugabe alisema anatumai kuwa uchaguzi huo utaiondoa madarakani serikali isiyo ya kikatiba.
Mnangagwa alidai kuwa matamshi hayo ya Mugabe yalidhihirisha kuwa Chamisa yuko katika muungano na Mugabe. Lakini Chamisa pia alizungumza akisema hana chochote cha kuzungumzia kuhusu kauli ya Mugabe kwa sababu ana haki ya kusema chochote kama mpiga kura. Mnangagwa ambaye anatuhumiwa kwa kuhusika katika machafuko ya uchaguzi na udanganyifu chini ya Mugabe, amewaalika waangalizi wa kimataifa – ikiwemo timu ya Umoja wa Ulaya.
Aliyekuwa rais wa Liberia Ellen Sirleaf Johnson ambaye ni kiongozi wa ujumbe wa uangalizi wa kimataifa amesema huu ni wakati muhimu sana katika safari ya demokrasia ya Zimbabwe. Uwepo wa waangalizi wa uchaguzi kutoka nchi za magharibi kwa mara ya kwanza katika miaka mingi ni kiashiria cha mazingira huru ya kisiasa, ijapokuwa wasiwasi umeibuliwa kuhusu upendeleo wa vyombo vya habari vya serikali kwa chama tawala cha Zanu PF pamoja na ukosefu wa uwazi katika uchapishaji wa karatasi za kupigia kura.
Serikali ijayo lazima ipambane na ukosefu mkubwa wa ajira na uchumi ulioharibiwa na sera iliyoungwa mkono na Mugabe ya kutwaa mashamba yaliyomilikiwa na wazungu, kuanguka kwa kilimo, kiwango kikubwa cha mfumko wa bei na kuhama kwa wawekezaji.

Mwandishi: rama dee
Mhariri: musa msikiti